Żywienie w przewlekłej chorobie nerek PChN w okresie leczenia zachowawczego oraz w okresie leczenia za pomocą hemodializy –  wskazówki praktyczne

Podział PChN oparty jest o wartości GFR i stan struktury nerek.  W 4 i 5 st. dochodzi już do niewydolności nerek. W 3-4 st. niewydolność nie wymaga jeszcze leczenia nerkozastępczego, ale konieczne jest wprowadzenie restrykcji żywieniowych, w celu „oddalenia” dializ. W 5 st. konieczna jest dializoterapia, gdyż nerki nie są już w stanie pełnić swoich funkcji, nierzadko konieczny jest również przeszczep nerki. Skala niewydolności jest 5cio stopniowa.

Od 3 stopnia niewydolności dieta wymaga już ograniczenia białka 0,6-0,8 g/kg m.c., potasu 1500-2000mg, sodu 1,8 g, fosforanów 600-1000 mg.

Uwaga

U chorych dializowanych podaż białka powinna być większa, ze względu na utraty białka z płynem dializacyjnym, wówczas podaż powinna wynosić 1-1,4 g/kg n.mc/ d. Ważne jest, by 50% podaży stanowiły pełnowartościowe produkty pochodzenia zwierzęcego np. mięso z piersi indyka.

Z kolei zbyt duża podaż białka u pacjentów dializowanych powoduje nagromadzenie produktów ich rozpadu, a co za tym idzie wzrasta poziom stężenia fosforu, mocznika i potasu w surowicy.

WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE

Sód

Ze względu na dużą zawartość tłuszczu oraz soli  z diety powinny być wykluczone:

tłuste mięso wieprzowe i wołowe wędliny podsuszane np. kabanosy, salami, tłuste wędliny mielone np. mortadela, parówkowa, parówki, kiełbasa śląska wędliny podrobowe np. kiszki, pasztety, salcesony, wątrobianki

Najlepiej sprawdzi się mięso gotowane lub pieczone w folii.

Fosfor

W związku z nasileniem się niewydolności nerek, dochodzi do wzrostu poziomu fosforu we krwi spowodowanego upośledzeniem wydalania, jak również w trakcie zabiegu dializy usuwanie fosforu jest niewystarczające.

Dieta zupełnie pozbawiona fosforu nie istnieje, gdyż fosfor jest obecny niemal w każdym produkcie spożywczym.

Sole kwasu fosforowego z uwagi na ich właściwości stabilizujące i emulujące mają szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, głównie w przetwórstwie mięsnym, w wyrobie serów topionych, koncentratów zup i deserów w proszku, oraz napojów typu COLA.

 Prawidłowa dieta wpływa na dobry stan zdrowia i odżywienia, a także na brak powikłań oraz ogranicza występowanie niekorzystnych objawów jak świąd, swędzenie, zmiany skórne, bóle kości i stawów, nudności czy bezsenność.

Trwająca przeciętnie 4 godziny hemodializa pozwala usunąć z ciała jedynie około 300 mg fosforu, gdy zdrowe nerki usuwają nawet 3000 mg na dobę.

Produkty , których należy unikać przez pacjentów od 3ciego stponia niewydolności nerek oraz pacjentów dializowanych w celu ograniczenia fosforu to:

• mleko skondensowane, mleko w proszku,
• sery 2ółte, topione,
•  kasza gryczana,
•  muesli,
• płatki owsiane,
• pieczywo pełnoziarniste,
•  ciasta z dużą zawartością proszku do pieczenia,
• podroby, wątróbka, serca, cielęcina,
•  ryby, śledzie, makrele, sardynki, szprotki, łosoś,
• warzywa-fasola, groch,
• szpinak,
• grzyby,
• owoce suszone,
• orzechy,
• kakao, czekolada.

Potas

Główne źródła potasu w diecie to: konserwy, przetwory mięsne i rybne, mięso, ryby, czekolada i jej wyroby, kakao, orzechy, suche nasiona roślin strączkowych, płatki zbożowe, kasza gryczana, morele, nektarynki, owoce cytrusowe, suszone śliwki, banany, kiwi, awokado, marchew, pomidory, ziemniaki, dynia, brokuły.

Sposób na obniżenie zawartości potasu w jarzynach: jarzyny należy drobno posiekać -zalać rozdrobnione jarzyny gorącą wodą w proporcji 10 porcji wody na 1 część warzyw -wymoczyć przez 30 min. -odlać wodę, wypłukać pod bieżącą wodą czynność płukania powtórzyć kilkukrotnie zalać jarzyny wodą i gotować – 6 minut odlać wodę i powtórnie je zagotować.

Płyny w kontekście hemodializy

 Reżim płynowy to ważny element w trakcie leczenia nerko zastępczego. Źródłem płynów dla ustroju są wszelkie napoje, ale pewne ilości wody dostarczane są przez spożywanie pokarmów stałych i owoców. Wydalanie następuje z moczem, lecz około 500 ml zostaje wydalone przez skórę i układ oddechowy.

Chory hemodializowany ma ograniczoną podaż płynów, stąd każda objętość ponad 500 ml na dobę, (przy istniejącym u chorego bezmoczu), powoduje przewodnienie, które przy przekroczeniu 2000 ml między dializami zdecydowanie częściej powoduje wystąpienie spadku ciśnienia tętniczego w czasie dializy, spowodowanej koniecznością zastosowania wysokiej ultrafiltracji. Nadmierna podaż płynów może doprowadzić do powstania obrzęków i przeciążenia układu krążenia, wraz z przerostem prawej komory serca i wzrostem ciśnienia tętniczego krwi.

Przewodnienie kontrolowane jest poprzez codzienną (nawet po każdym posiłku) kontrolę masy ciała.

 Zalecane jest unikanie napojów słodkich i słonych, pobudzających uczucie pragnienia. Pomocne w zaspokojeniu pragnienia jest ssanie kostek lodu, płukanie jamy ustnej wodą. Zalecane jest picie z małych kubeczków, przy czym należy znać objętość używanych naczyń.

Na podstawie:

M. Grzymisławski, S. Małgorzewicz, Dietetyka kliniczna, PZWL 2019, s. 427-443.