Ostatniego Nobla z medycyny otrzymali trzej naukowcy Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young badający rytm dobowy. Doszli do bardzo interesujących wniosków. Niektóre z nich są dla części z nas oczywiste – jak to, że higiena snu jest ważna, inne rzutują nowe światło np. na przyczynę dochodzenia do udarów o poranku. To, że świat nauki tak wiele uwagi poświęca badaniu snu, jego jakości i skutkom niedosypiania tylko pokazuje jak istotne znaczenie ma życie zgodnie z rytmem dobowym.
Trzy najważniejsze wnioski amerykańskich chronobiologów:
- Wraz ze zmianą ilości światła w ciągu dnia dochodzi do zmian ekspresji genów, które produkują białko period (PER). PER akumuluje się w trakcie fazy ciemnej, a w trakcie dnia ulega rozpadowi. Im dłużej organizm poddany jest działaniu światła, tym mniej jest tego białka. Są naukowcy, którzy zastanawiają się, a zatem sprawdzają, czy np. fakt, że do sporej części udarów czy zawałów serca dochodzi wczesnym rankiem, ma związek ze zwiększeniem tego ryzyka a stężeniem białka PER w komórkach.
- Istnieją mechanizmy, na poziomie molekularnym, które stoją za zegarem biologicznym, który adaptuje fizjologię każdego organizmu do poszczególnych faz dnia i nocy. Wewnętrzny zegar precyzyjnie reguluje zachowanie, poziomy hormonów, sen, temperaturę ciała, apetyt, metabolizm i ciśnienie krwi.
- Rozregulowanie zegara biologicznego ma wpływ na rozwój wielu chorób. Najczęściej te „deregulacja” dotyczy nocy („zarywanie” nocy, praca zmianowa, wymuszająca inny rytm dobowy w trakcie tygodnia, zbyt krótki, a czasem – zbyt długi sen). Taki tryb życia przyczynia się do:
- Zwiększenia apetytu i zmiany nawyków żywieniowych na niezdrowe (wzrasta zapotrzebowanie na tłuszcz i cukier), a zatem i nadwagi oraz otyłości. Niedospani częściej sięgamy po wysokokaloryczne produkty i spożywamy większe porcje.
- U osób chorych na padaczkę – atak tej choroby.
- Bóle głowy, drażliwość, roztargnienie, kłopoty z pamięcią. Niedobór snu może także doprowadzić do nerwicy, stanów lękowych i depresji. Oczywiście w przypadku osób, które cierpią na bezsenność i depresję, często jest bardzo trudno stwierdzić, co było pierwsze.
- Rozwoju chorób sercowo-naczyniowych np. nadciśnienia.
- Zaburzeń gospodarki insulinowej, insulinooporności, zaostrzenia objawów cukrzycy typu 2.
- Zaburzona praca układu odpornościowego – upośledzenie aktywności limfocytów, które normalnie zwalczają komórki zarażone np. wirusem.
- Rozwoju niektórych nowotworów (np. wykazano, że kobiety pracujące w trybie zmianowym częściej zmagają się z nowotworem piersi niż kobiety, które pracują w trybie dziennym.
Należy także podkreślić, że nie można też niestety wyspać się na zapas i nie można odespać raz zarwanej nocy. Sen jest niezbędnym elementem naszego życia – wspomaga wiele funkcji fizjologicznych i psychologicznych. Każdy z nas może mieć inne zapotrzebowanie na sen, ale dorosłej osobie zaleca się nie mniej niż 7 godzin snu na dobę zgodnie z rytmem dobowym.