Bóg Słońca Helios uchodził w mitologii greckiej za dawcę światła, życia i energii. Nie tylko rośliny czerpią energię życiową ze światła słonecznego. Także człowiek ma wiele korzyści z ekspozycji na światło słoneczne. Przy udziale światła słonecznego jest wytwarzana witamina D, która:
- Obniża ogólną śmiertelność związaną z chorobami sercowo-naczyniowymi,
- Obniża ciśnienie tętnicze krwi, poprawia funkcję mięśnia sercowego i metabolizm tłuszczów,
- Wzmacnia układ odpornościowy i obniża ryzyko infekcji dróg oddechowych np. infekcji grypowej,
- Obniża ryzyko zachorowania na raka np. raka piersi, raka jelita grubego,
- Obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 i poprawia przemianę materii u chorych na cukrzycę typu 2,
- Wypływa na kontrolę ognisk zapalnych,
- Chroni komórki nerwowe (np. stwardnienie rozsiane, otępienie),
- Wzmacnia kości i mięśnie, obniża ryzyko złamań szyjki kości udowej i opóźnia potrzebę opieki i pielęgnacji w starszym wieku.
W naszej szerokości geograficznej witamina D może być wytwarzana za pomocą słońca w miesiącach letnich od maja do września. Endogenna synteza „witaminy słońca” przebiega przy tym wieloetapowo:
- W napromieniowanej przez słońce skórze z cholesterolu za pomocą promieni UV-B wytwarzana jest prowitamina D. Następnie produkt wstępny , jakim jest prowitamina D pod wpływem temperatury ciała zostaje przekształcona w witaminę D –cholekalcyferol.
Aby wypełnić swoją rolę w procesie przemiany materii witamina D musi zostać aktywowana w wątrobie i nerkach:
- Wątroba przetwarza witaminę D do 25-OH-D kalcydiol, najważniejszego parametru w ocenie poziomu witaminy D. Następnie w nerkach przez enzym 1-alfa-hydroksylazę następuje aktywacja 25-OH-D w przejawiający aktywność w przemianie materii HORMON WITAMINY D 1,25-(OH)2-D – KALCYTRIOL. HORMON WITAMINY D POPRZEZ INTERAKCJĘ Z RECEPTORAMI WITAMINY D STERUJE LICZNYMI GENAMI I PROCESAMI PRZEMIANY MATERII.
Oprócz nerek większość innych układów komórek i narządów posiada 1-alfa-hydroksylazę. Dlatego też witamina D wpływa na działanie licznych narządów i tkanek w naszym organizmie np. trzustki, naczyń krwionośnych, gruczołów mlekowych, komórek jelitowych, mózgu, serca, komórek odpornościowych, komórek mięśniowych.
W Polsce panuje nie dobór witaminy D w wymiarze epidemiologicznym. Wynika to z położenia geograficznego- Nasz kraj leży między 49 a 54 równoleżnikiem. W okresie od października do marca słońce nie znajduje się odpowiednio wysoko na niebie, aby zaopatrzyć naszą skórę w niezbędną ilość promieni UV-B. Poza tym witamina D tylko w ograniczonym stopniu może być gromadzona w organizmie.
Druga kwestia to ochrona przeciwsłoneczna –stosowanie brokerów promieni słonecznych i elementów ochrony przeciwsłonecznej SPF w wielu kremach i basa mac do ciała, zaczynając od faktora SPF > 15, może blokować endogenną syntezę witaminy D nawet do 99,5%. Aby rozwiązać problem ochrony skóry i pokrycia niezbędnego zapotrzebowania na witaminę D zaleca się przyjmowanie suplementów zawierających witaminę D.
Czy suplementować witaminę D tylko w miesiącach jesienno zimowych?
Niekoniecznie – odpowiada za to nasz styl życia – coraz mniej przebywamy na świeżym powietrzu i właściwie cały dzień znajdujemy się w zamkniętych pomieszczeniach, często zdarzają się u nas mega szare i pochmurne dni latem (taki mamy klimat) W związku z tym wiele osób nawet w miesiącach intensywnego nasłonecznienia nie jest odpowiednio zaopatrzone w witaminę D.
Alergie i astma
W chorobach alergicznych witamina D zwiększa produkcję przeciwalergicznych i przeciwzapalnych cytokin wytwarzanych przez komórki immunologiczne – w tym także substancji TGF-beta i interleukiny 10, które mają działanie silnie przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Osoby z chorobami alergicznymi np. z katarem siennym, astmą oskrzelową lub POChP powinny zwracać na dobre zaopatrzenie w witaminę D, ponieważ u nic niedobór witaminy D 5xzwiększa ryzyko wystąpienia infekcji górnych dróg oddechowych.
Zawał mięśnia sercowego i udar mózgu
Niewytaczające zaopatrzenie w witaminę D znacznie zwiększa indywidualne ryzyko wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych. Witamina D wpływa także na funkcjonowanie przytarczyc. W przypadku niewystarczającego zaopatrzenia w witaminę D przytarczyce wzmagają wydzielanie parathormonu. Mówi się wówczas o wtórnej nadczynności przytarczyc. Parathormon może na różne sposoby szkodzić układowi sercowo-naczyniowemu: zwiększony poziom parathormonu sprzyja zwapnieniu ścianek tętnic i zastawek serca, zwiększa ciśnienie tętnicze serca, sprzyja przerostowi mięśnia sercowego i może wpływać na zaburzenia rytmu serca. Witamina D jest naturalnym przeciwnikiem parathormonu. Aby uniknąć ryzyka zwiększenia poziomu parathormonu konieczny poziom 25-OH-D musi wynosić >40 ng/ml.
Witamina D w cukrzycy
Witamina D jest odpowiedzialna za prawidłowy metabolizm cukrów i tłuszczów. Naturalne tworzenie się, wydzielanie i wykorzystywanie insuliny jest w znacznym stopniu zależne od witaminy D. Z tego względu niedobór witaminy D jest ważnym czynnikiem ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 1 lub 2.
Niedobór witaminy D, sprawia, ze nie tylko komórki naszego organizmu stają się niewrażliwe na insulinę (Insulinooporność) , wyraźnie wzrasta także podwyższenie stężenia trójglicerydów we krwi, uszkodzenia naczyń krwionośnyc i nadwagi. Witamina D obniża podwyższone wartości trój glicerydów i cholesterolu. U chorych na cukrzycę typu 2 zwiększone ryzyko wystapienia chorób układu krożenia wieńcowego obniża się pod wpływem witaminy D.
- W badaniu przeprowadzonym na grupie 12058 dzieci z Finlandii, gdzie w skali świata cukrzyca typu 1 jest najczęstsza, u dzieci, które w pierwszym roku życia otrzymywały codziennie 2000 I.U. witaminy D w stosunku do dzieci, które nie otrzymywały w ogóle witaminy D po 30 latach ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 było o 80% niższe.
Ryzyko zachorowania na raka a witamina D
Niewystarczające zaopatrzenie w witaminę D (25-OH-D < 30 ng/ml) ma związek z wyraźnie zwiększonym ryzykiem zachorowania na różne rodzaje raka, przede wszystkim na raka jelita grubego i raka piersi. Witamina D stabilizuje układ odpornościowy i na różnych płaszczyznach przeciwdziała wystąpieniu guzów złośliwych, witamina D „tłumi” wzrost guza, obniża nowotworzeni naczyń w tkance guza, obniża ryzyko zezłośliwienia i wspomaga zaprogramowaną śmierć komórkową komórek nowotworowych.
Zmniejszenie potrzeby opieki i pielęgnacji osób starszych
Witamina słońca wzmacnia nie tylko kości, lecz także mięśnie. Dobre zaopatrzenie w witaminę D w późniejszym wieku znacznie obniża ryzyko upadków oraz ryzyko złamania szyjki kości udowej. Niewystarczające zaopatrzenie w witaminę D u osób powyżej 65 roku życia zwiększa ponadto ryzyko przedwczesnej konieczności opieki i pielęgnacji, a nawet kierowanie do domu opieki. Zdolność do syntezy witaminy D przez skórę, która z wiekiem staje się coraz cieńsza obniża się. Naukowcy zajmujący się badanie m witaminy D zalecają starszym osobom, które krócej przebywają na świeżym powietrzu aby 1-2 razy w roku sprawdzały swój poziom witaminy D, a w przypadku niedoboru wyrównały go poprzez celową suplementację.
Stwardnienie rozsiane
Witamina D chroni nasze komórki nerwowe. Dzięki tej witaminie spada ryzyko wystąpienia chorób układu nerwowego takich jak otępienie, depresja lub twardnienie rozsiane. Liczne badania potwierdzają związek pomiędzy mniejszym napromieniowaniem słonecznym a zwiększonym ryzykiem zachorowania na sm. Stwardnienie rozsiane występuje tym częściej, im dalej od równika a więc przede wszystkim w krajach północnych.
Analiza dużej, liczącej 7 mln osób, amerykańskiej bazy danych pokazuje, ze prawidłowy poziom witaminy D (25-OH-D: 40-60 ng/ml) w stosunku do niedoboru witaminy D (25-OH-D: 6-24 ng/ml) związany jest z obniżeniem ryzyka zachorowania na stwardnienie rozsiane o 62%.
Witamina D tłumi aktywność wspomagających stan zapalny komórek immunologicznych, może obniżyć odsetek nawrótów w stwardnieniu rozsianym i poprawić funkcję mięśni u osób chorych. Także działania niepożądane preparatów sterydowych, stosowanych w leczeniu kości, zmniejszają się dzięki witaminie D.
Witamina D a leki
Witamina D wspomaga skuteczność licznych leków. Dodatkowo obniża ryzyko działań niepożądanych leków (np. osteoporozy będącej wynikiem przyjmowania sterydów).
Jeżeli regularnie musisz przyjmować:
- leki zobojętniające kwas łątkowy
- leki przeciwpadaczkowe
- leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi
- leki obniżające poziom cholesterolu
- sterydy
- preparaty z ziela dziurawca
- tamoksyfen
- leki przeciwnowotworowe
warto sprawdzić swój poziom witaminy D i odpowiednio pod kontrolą lekarską go wyrównać.
Oznaczenie witaminy D
Optymalne zapotrzebowanie naszego organizmu na witaminę D wynosi
od 40 do 60 ng/ml
i o taki poziom należy dbać regularną suplementacją, gdzie dawka dobrana jest indywidualnie pod wyniki krwi. W przypadku pojawienia się chorób związanych z pracą układu immunologicznego należy dbać aby poziom witaminy D był w górnym przedziale optymalnego zakresu norm : 50 -60ng/ ml.
Źródło: Witamina D, lecznicza moc „witaminy słońca” U. Grober, prof.dr med. K. Kistern, MedPharm Polska, 2014
